ATOPIA CZYLI PIES SIĘ DRAPIE
O czym przeczytasz w artykule
Atopia czyli pies się drapie. Atopia to genetycznie uwarunkowana reakcja immunologiczna, polegająca na nieprawidłowej odpowiedzi na małe dawki antygenów, takich jak:
- pyłki kwiatów (trawy, chwasty i drzewa),
- pleśnie,
- roztocza kurzu domowego,
- alergeny nabłonkowe
- inne alergeny środowiskowe
W wyniku tej reakcji dochodzi do nadmiernego wytwarzania przeciwciał głównie typu IgE.
PRZYCZYNY ATOPII U PSÓW
- Wrażliwe zwierzęta uczulają się na alergeny środowiskowe wskutek wytwarzania specyficznej alergicznej IgE, wiążącej się z receptorem umiejscowionym na komórkach tucznych skóry.
- Następne, kolejne narażenie na alergen (inhalacja, wchłonięcie przez skórę) powoduje degranulację komórki tucznej, co stanowi typ I wczesnej reakcji nadwrażliwości i skutkuje uwolnieniem histaminy, enzymów proteolitycznych, cytokin, chemokin oraz wielu innych mediatorów chemicznych
- W reakcji mogą brać udział również przeciwciała nie-IgE (IgGd) i reakcja typu późnego (8-12 godz.)

ATOPIA UWARUNKOWANIA GENETYCZNE
Atopia czyli pies się drapie. Mimo, że istnieją predyspozycje genetyczne, sposób dziedziczenia jest nieznany
PREDYSPOZYCJE RASOWE DO ATOPII
- boston terier
- cairn terier
- dalmatyńczyk
- buldog angielski
- seter angielski
- lhasa apso
- sznaucer miniaturowy
- mops
- sealyham terier
- terier szkocki
- west highland white terier
- szorstkowłose teriery
- golden retriever
- bokser
- labrador retriever
WIEK POJAWIENIA SIĘ ATOPII U PSÓW
- średni wiek pojawienia się choroby wynosi 1-3 lat (zakres 3 miesiące – 6 lat),
- w pierwszym roku objawy mogą być tak łagodne, że nie są zauważalne, ale zazwyczaj postępują i stają się klinicznie jawne przed ukończeniem 3 roku życia.
PREDYSPOZYCJE PŁCIOWE DO ATOPII
- atopia dotyczy w równym stopniu zwierząt obu płci
CECHY ATOPII U PSÓW
UKŁAD OBJĘTY PROCESEM CHOROBOWYM
- Skóra – świąd, rogowacenie albo uogólniona suchość skóry; nawracające powierzchowne ropne zapalenie skóry i zakażenie drożdżakowe, nawracające rumieniowo-woszczynowe obustronne zapalenie ucha zewnętrznego
- Narząd wzroku – nawracające obustronne zapalenie spojówek
- Oddechowy, rozrodczy i pokarmowy – zmiany notowane, ale niezbyt dobrze udokumentowane
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
- dokładny zasięg nie znany, ale uznaje się, że dotyczy 3-15% populacji.
UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNE
- rozpoznawana na całym świecie; miejscowe czynniki środowiskowe (temperatura, wilgotność i flora) mają wpływ na sezonowość, nasilenie i czas trwania objawów
ATOPIA U PSA - OBJAWY
Atopia czyli pies się drapie.
- Świąd (swędzenie, drapanie, ocierania, lizanie)
- Mogą się pojawić zmiany pierwotne (najczęściej jest to rumień), ale uważa się, że większość zmian skórnych wywołana jest samookaleczenie.
NAJCZĘSTSZE OBJAWY ATOPII U PSA
- Świąd okolicy twarzy, łap lub pachwin
- Pojawienie się choroby w młodym wieku
- Występowanie atopii w rodzinie
- Możliwa sezonowość
- Nawracające zakażenie skóry albo uszu
- Krótkotrwała, ale pozytywna reakcja na podanie glikokortykosteroidów
- Z upływem czasu stopniowe zaostrzanie się objawów
BADANIE KLINICZNE PRZY ATOPII U PSA
- Najczęściej zmienione chorobowo miejsca to: przestrzenie międzypalcowe, okolice nadgarstka i stawu skokowego, okolica twarzowa, okolica wokół oczu, pachowa, pachwinowa i małżowiny uszne
- Zmiany: różne, od braku zmian do wypadania włosów albo odbarwienia do zaczernienia, a właściwie zbrązowienia pod wpływem śliny, odczyny grudkowe, strupy, wyłysienia, nadmierna pigmentacja, zliszajowacenie, nadmierny tłusty lub suchy łojotok i nadmierna potliwość (czynność wydzielnicza gruczołów apokrynowych)
- Wtórne zakażenia bakteryjne i drożdżakowe skóry (powszechne)
- Przewlekłe nawrotowe zapalenie ucha zewnętrznego
- Może pojawić się zapalenie spojówek

Fundacja Ochrony Zwierząt
Na STRAŻY PRAW ZWIERZĄT
I ICH OPIEKUNÓW
zobacz jak pomagamy zwierzętom
PRZYCZYNY I CZYNNIKI RYZYKA ATOPII U PSÓW
PRZYCZYNY ATOPII U PSÓW
- Znajdujące się w powietrzu pyłki kwiatowe (traw, chwastów i drzew)
- Zarodniki pleśni (wewnątrz i na zewnątrz domu)
- Roztocza kurzu domowego oraz roztocza magazynowe
- Sierść zwierząt
- Owady
CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE ATOPII U PSÓW
- Umiarkowany klimat z długim sezonem uczuleniowym i dużym pyleniem oraz zwiększenie ilości zarodników pleśni
- Równoczesne dermatozy świądowe, takie jak alergiczne pchle zapalenie skóry i nadwrażliwość pokarmowa (zsumowany efekt)

ROZPOZNANIE ATOPII U PSA
Atopia czyli pies się drapie. Rozpoznanie różnicowe
- Nadwrażliwość pokarmowa: może powodować identyczne rozmieszczenie zmian i identyczne wyniki badania przedmiotowego, ale powinna występować niezależnie od sezonu. Może pojawić się jednocześnie z atopią: odróżnienie przez obserwację reakcji na dietę hipoalergiczną
- Alergiczne pchle zapalenie skóry: najczęstsza przyczyna sezonowego świądu w wielu rejonach geograficznych. Może pojawić się równocześnie z atopią: różnicowanie za pomocą obserwacji rozmieszczenia zmian oraz odpowiedzi na preparaty przeciwpchelne i wyniki testów śródskórnych
- Świerzbowiec drążący : często występuje u młodych albo bezdomnych psów. Zazwyczaj powoduje silny świąd brzusznej strony klatki piersiowej, bocznej powierzchni łokci, boczne powierzchni stawów skokowych i krawędzi małżowin usznych. W celu wykluczenia obecności świerzbowców wskazane jest wykonanie wielokrotnych zeskrobin skóry i/lub zastosowanie kompletnej próbnej terapii przeciwroztoczowej
- Wtórne ropne zapalenie skóry : zwykle wywołane przez Staphylococcus intermedius. Charakteryzuje się pęcherzykowymi grudkami, krostami, strupami i kryzkami naskórkowymi
- Wtórne zakażenia drożdżakowe: zazwyczaj wywołane przez Malessezia pachyderamtis: charakteryzuje się zaczerwienionymi, łuszczącymi, pokrytymi strupami, tłustymi i cuchnącymi fałdami ciała oraz przestrzeniami międzypalcowymi. Diagnozę ustala się po ujawnieniu zawartości pączkujących drożdżaków w badaniu cytologicznym skóry i uzyskaniu pozytywnej odpowiedzi na terapię przeciwgrzybiczą
- Kontaktowe zapalenie skóry (alergiczne albo z podrażnienia): może powodować silny rumień i świąd skóry łap i słabo owłosionych miejsc brzucha. W rozpoznaniu ważne dane z wywiadu o styczności z czynnikiem uczulającym albo drażniącym, odpowiedź na zmianę środowiska i badanie łysinek mogą być diagnostyczne.
BADANIA LABORATORYJNE W PRZYPADKU ATOPII
BADANIA LABORATORYJNE – MORFOLOGIA
- Eozynofilia: rzadko u psów bez równoczesnego zakażenia spowodowanego obecnością pcheł
INNE BADANIA LABORATORYJNE – SEROLOGICZNE TESTY ALERGICZNE
- Testy pomiaru ilości swoistego alergicznego przeciwciała IgE w surowicy pacjenta są komercyjnie dostępne
- Do jego wykonanie nie trzeba golić dużej powierzchni skóry (przewaga nad testem śródskórnym)
- Wadą są częste fałszywie ujemne reakcje
DIAGNOZOWANIE ATOPII
Przyjęty jest następujący schemat rozpoznawania atopowego zapalenia skóry u psów, oparty na określeniu kryteriów głównych i pobocznych.
Jeśli stwierdzi się jednoczesne występowanie u pacjenta 3 kryteriów głównych i 3 pobocznych, można rozpoznać atopię.
Kryteria główne (wg Wilemsa) to:
- Świąd
- Zmiany umiejscowione na łapach i twarzy
- Liszajowacenie skóry w okolicy nadgarstków
- Przewlekły przebieg choroby
- Charakter rodzinny choroby
- Rasa predysponowana
Kryteria poboczne:
- Początek zmian przed 3 rokiem życia
- Rumień okolicy twarzy i zapalenie warg
- Zapalenie spojówek
- Powierzchowne ropne zapalenie skóry
- Nadpotliwość
- Pozytywna odpowiedź na testy śródskórne
- Wzrost poziomów specyficznych IgGd
- Wzrost aktywności specyficznej IgE
ŚRÓDSKÓRNY TEST ALERGICZNY (IDST)
- Śródskórne podanie małej ilości alergenów testowych i pomiar uformowanych bąbli
- Najbardziej dokładna metoda identyfikacji drażniących alergenów w celu możliwego uniknięcia albo włączenia zalecanej immunoterapii
- Wyniki często są trudne do interpretacji
ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE
- Biopsja skóry: może pomóc w wykluczeniu innych chorób
- Zmiany histologiczne skóry : akantoliza, złożone z jednojądrzastych komórek powierzchowne około naczyniowe zapalenie skóry, metaplazja gruczołów łojowych i wtórne powierzchowne ropne zapalenie skóry
LECZENIE PSÓW Z ATOPIĄ
POSTĘPOWANIE:
- Ambulatoryjne
AKTYWNOŚĆ:
- W miarę możliwości należy unikać drażniących alergenów
DIETA:
- W niektórych przypadkach korzystny jest dodatek Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych (NKT)
Informacje dla właściciela
- Choroba jest postępująca
- Rzadko dochodzi do reemisji i jest to choroba nieuleczalna
- Niektóre formy terapii mogą być niezbędne do końca życia
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE
LEKI Z WYBORU
Immunoterapia (odczulanie):
- Podawanie (zwykle w iniekcjach s.c.) pacjentom stopniowo zwiększających dawek właściwego alergenu w celu ograniczenia ich wrażliwości
- Wybór alergenów powinien być oparty na wynikach testów alergicznych
- Terapia ta jest wskazana, gdy pożądane jest unikanie lub ograniczenie ilości glikokortykosteroidów wymaganych do kontroli objawów, kiedy objawy trwają dłużej niż 4-6 miesięcy w roku, albo w przypadku nieskutecznej terapii niesteroidowej
- Powodzenie w ograniczeniu świądu u 60-80 % psów
- Reakcja jest zazwyczaj powolna, często wymagająca 3-6 miesięcy, aż do roku
Glikokortykosteroidy (GKS):
- Mogą być podawane w celu krótkotrwałej ulgi i przełamania cyklu swędzenia i drapania
- U psów należy ograniczyć podawanie do najmniejszej dawki, która odpowiednio kontroluje świąd
- Najlepszy efekt daje: prednizolon (0,5-1,0 mg/kg s.c albo i.m.); prednizon albo metyloprednizon w tabletkach (0,2-0,5 mg/kg p.o. co 48 godz.)
- U psów należy unikać podawania iniekcyjnych glikokortykosteroidów o przedłużonym czasie działania
Leki przeciwhistaminowe:
- Mniej skuteczne niż glikokortykosteroidy
- Skuteczność jako jedynego leczenia prawdopodobnie waha się w zakresie 10-20%
- Mogą działać synergistycznie z dodatkiem NKT
- Pomagają zredukować ilość podawanych kortykosteroidów
- Psy: hydroksyzyna (1-2 mg/kg p.o. co 8 godz.), chlorfeniramina (0,2-0,4 mg/kg p.o. co 12 godz.), difenhydramina (2,2 mg/kg p.o. co 8 godz), klemastyna (0,04-0,1 mg/kg p.o. co 12 godz.)
ŚRODKI OSTROŻNOŚCI
- Glikokortykosteroidy należy stosować rozsądnie u psów w celu uniknięcia jatrogennej nadczynności kory nadnerczy i związanych z nią problemów, zaostrzenia ropnego zapalenia skóry i wystąpienia nużycy
- Leki przeciwhistaminowe mogą wywoływać senność, brak łaknienia, wymioty, biegunkę i nawet nasilenie świądu. Ostrożnie stosować u pacjentów z niemiarowością serca
PRZECIWWSKAZANIA
- Ciąża jest przeciwwskazaniem dla GKS i antyhistaminowych
FARMAKOTERAPIA ALTERNATYWNA
- Korzystne działanie mogą mieć częste kąpiele w chłodnej wodzie z dodatkiem szamponów przeciwświądowych
- U niektórych psów pozytywny efekt daje wprowadzenie do diety dodatku wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 i omega-3 (stosunek 5:1)
- Przeciwświądowo sprawdzają się u psów trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne: doksepina 1,0-2,0 mg/kg p.o. co 12 godz, amitryptylina 1,0-2,0 mg/kg p.o. co 12 godzin. Mechanizm działania jest nieznany
- Cyklosporyna (Neoral) 5 mg/kg/dzień jest skuteczna w kontrolowaniu świądu związanego z alergicznym zapaleniem skóry Lek należy podawać na czczo (2 godz. przed lub po jedzeniu)
- Miejscowo w celu kontroli świądu, na duże powierzchnie ciała można stosować 0,15% triamcinolonu w sprayu lub preparat zawierający połączenie ceramidów, kwasów tłuszczowych i cholesterolu Allerderm Virbac. Zaleta to minimalne skutki uboczne
ROKOWANIE I PRZEBIEG CHOROBY
DALSZA OBSERWACJA I MONITOROWANIE LECZENIA:
- Badanie kontrolne należy przeprowadzać co 2-8 tygodni
- Monitorowanie świądu, samookaleczeń, ropnego zapalenia skóry i niekorzystnych reakcji na leki
- Należy wykonywać regularne badania laboratoryjne: morfologia, biochemia, badanie moczu co 6-12 miesięcy (zwłaszcza podczas leczenia GKS)
ZAPOBIEGANIE:
- Unikanie narażania zwierzęcia na rozpoznane alergeny
- Ograniczenie innych źródeł świądu (np. pcheł, nadwrażliwości pokarmowej i wtórnych zakażeń skóry)
SPODZIEWANY PRZEBIEG CHOROBY I POWIKŁANIA:
- Niezagrażająca życiu, chyba że nieuleczalny świąd prowadzi do eutanazji
- Gdy nieleczona, zwiększa się intensywność świądu i czas trwania objawów jest dłuższy z każdym rokiem życia zwierzęcia
- W rzadkich przypadkach ustępuje samoistnie