ATOPIA - czyli pies się drapie

Atopia – to genetycznie uwarunkowana reakcja immunologiczna, polegająca na nieprawidłowej odpowiedzi na małe dawki antygenów, takich jak:

pyłki kwiatów (trawy, chwasty i drzewa),
pleśnie,
roztocza kurzu domowego,
alergeny nabłonkowe
inne alergeny środowiskowe

W wyniku tej reakcji dochodzi do nadmiernego wytwarzania przeciwciał głównie typu IgE.

PRZYCZYNY ATOPII U PSÓW

Wrażliwe zwierzęta uczulają się na alergeny środowiskowe wskutek wytwarzania specyficznej alergicznej IgE, wiążącej się z receptorem umiejscowionym na komórkach tucznych skóry.
Następne, kolejne narażenie na alergen (inhalacja, wchłonięcie przez skórę) powoduje degranulację komórki tucznej, co stanowi typ I wczesnej reakcji nadwrażliwości i skutkuje uwolnieniem histaminy, enzymów proteolitycznych, cytokin, chemokin oraz wielu innych mediatorów chemicznych
W reakcji mogą brać udział również przeciwciała nie-IgE (IgGd) i reakcja typu późnego (8-12 godz.)

ATOPIA - UWARUNKOWANIA GENETYCZNE

UWARUNKOWANIA GENETYCZNE:

mimo, że istnieją predyspozycje genetyczne, sposób dziedziczenia jest nieznany

PREDYSPOZYCJE RASOWE DO ATOPII:

boston terier, cairn terier, dalmatyńczyk, buldog angielski, seter angielski, Lhasa apso, sznaucery miniaturowe, mopsy, sealyham terier, terier szkocki, west highlan white terier, szorstkowłose teriery, golden retriever, boksery i labradory

WIEK:

średni wiek pojawienia się choroby wynosi 1-3 lat (zakres 3 miesiące – 6 lat),
w pierwszym roku objawy mogą być tak łagodne, że nie są zauważalne, ale zazwyczaj postępują i stają się klinicznie jawne przed ukończeniem 3 roku życia

PŁEĆ:

atopia dotyczy w równym stopniu zwierząt obu płci

CECHY ATOPII U PSÓW

UKŁAD OBJĘTY PROCESEM CHOROBOWYM

Skóra – świąd, rogowacenie albo uogólniona suchość skóry; nawracające powierzchowne ropne zapalenie skóry i zakażenie drożdżakowe, nawracające rumieniowo-woszczynowe obustronne zapalenie ucha zewnętrznego
Narząd wzroku – nawracające obustronne zapalenie spojówek
Oddechowy, rozrodczy i pokarmowy – zmiany notowane, ale niezbyt dobrze udokumentowane

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA

dokładny zasięg nie znany, ale uznaje się, że dotyczy 3-15% populacji.

UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNE

rozpoznawana na całym świecie; miejscowe czynniki środowiskowe (temperatura, wilgotność i flora) mają wpływ na sezonowość, nasilenie i czas trwania objawów

ATOPIA U PSA - OBJAWY

Świąd (swędzenie, drapanie, ocierania, lizanie)
Mogą się pojawić zmiany pierwotne (najczęściej jest to rumień), ale uważa się, że większość zmian skórnych wywołana jest samookaleczeniem

NAJBARDZIEJ CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY ATOPII:

Świąd okolicy twarzy, łap lub pachwin
Pojawienie się choroby w młodym wieku
Występowanie atopii w rodzinie
Możliwa sezonowość
Nawracające zakażenie skóry albo uszu
Krótkotrwała, ale pozytywna reakcja na podanie glikokortykosteroidów
Z upływem czasu stopniowe zaostrzanie się objawów

BADANIE KLINICZNE:

Najczęściej zmienione chorobowo miejsca: przestrzenie międzypalcowe, okolice nadgarstka i stawu skokowego, okolica twarzowa, okolica wokół oczu, pachowa, pachwinowa i małżowiny uszne
Zmiany: różne, od braku zmian do wypadania włosów albo odbarwienia do zaczernienia, a właściwie zbrązowienia pod wpływem śliny, odczyny grudkowe, strupy, wyłysienia, nadmierna pigmentacja, zliszajowacenie, nadmierny tłusty lub suchy łojotok i nadmierna potliwość (czynność wydzielnicza gruczołów apokrynowych)
Wtórne zakażenia bakteryjne i drożdżakowe skóry (powszechne)
Przewlekłe nawrotowe zapalenie ucha zewnętrznego
Może pojawić się zapalenie spojówek

FUNDACJA
CENTRUM LECZENIA ZWIERZĄT

Ratujemy i leczymy zwierzęta

zobacz jak pomagamy zwierzętom

Fundacja Pomocy Zwierzętom Domowym i Dzikim Centrum Leczenia Zwierząt - Organizacja Pożytku Publicznego KRS 0000559333

Kliknij tutaj

PRZYCZYNY I CZYNNIKI RYZYKA

PRZYCZYNY:

Znajdujące się w powietrzu pyłki kwiatowe (traw, chwastów i drzew)
Zarodniki pleśni (wewnątrz i na zewnątrz domu)
Roztocza kurzu domowego oraz roztocza magazynowe
Sierść zwierząt
Owady

CZYNNIKI RYZYKA

Umiarkowany klimat z długim sezonem uczuleniowym i dużym pyleniem oraz zwiększenie ilości zarodników pleśni
Równoczesne dermatozy świądowe, takie jak alergiczne pchle zapalenie skóry i nadwrażliwość pokarmowa (zsumowany efekt)

ROZPOZNANIE ATOPII U PSA

Rozpoznanie różnicowe

Nadwrażliwość pokarmowa: może powodować identyczne rozmieszczenie zmian i identyczne wyniki badania przedmiotowego, ale powinna występować niezależnie od sezonu. Może pojawić się jednocześnie z atopią: odróżnienie przez obserwację reakcji na dietę hipoalergiczną
Alergiczne pchle zapalenie skóry: najczęstsza przyczyna sezonowego świądu w wielu rejonach geograficznych. Może pojawić się równocześnie z atopią: różnicowanie za pomocą obserwacji rozmieszczenia zmian oraz odpowiedzi na preparaty przeciwpchelne i wyniki testów śródskórnych
Świerzbowiec drążący : często występuje u młodych albo bezdomnych psów. Zazwyczaj powoduje silny świąd brzusznej strony klatki piersiowej, bocznej powierzchni łokci, boczne powierzchni stawów skokowych i krawędzi małżowin usznych. W celu wykluczenia obecności świerzbowców wskazane jest wykonanie wielokrotnych zeskrobin skóry i/lub zastosowanie kompletnej próbnej terapii przeciwroztoczowej
Wtórne ropne zapalenie skóry : zwykle wywołane przez Staphylococcus intermedius. Charakteryzuje się pęcherzykowymi grudkami, krostami, strupami i kryzkami naskórkowymi
Wtórne zakażenia drożdżakowe: zazwyczaj wywołane przez Malessezia pachyderamtis: charakteryzuje się zaczerwienionymi, łuszczącymi, pokrytymi strupami, tłustymi i cuchnącymi fałdami ciała oraz przestrzeniami międzypalcowymi. Diagnozę ustala się po ujawnieniu zawartości pączkujących drożdżaków w badaniu cytologicznym skóry i uzyskaniu pozytywnej odpowiedzi na terapię przeciwgrzybiczą
Kontaktowe zapalenie skóry (alergiczne albo z podrażnienia): może powodować silny rumień i świąd skóry łap i słabo owłosionych miejsc brzucha. W rozpoznaniu ważne dane z wywiadu o styczności z czynnikiem uczulającym albo drażniącym, odpowiedź na zmianę środowiska i badanie łysinek mogą być diagnostyczne.

BADANIA LABORATORYJNE W PRZYPADKU ATOPII

BADANIA LABORATORYJNE – MORFOLOGIA

Eozynofilia: rzadko u psów bez równoczesnego zakażenia spowodowanego obecnością pcheł

INNE BADANIA LABORATORYJNE – SEROLOGICZNE TESTY ALERGICZNE

Testy pomiaru ilości swoistego alergicznego przeciwciała IgE w surowicy pacjenta są komercyjnie dostępne
Do jego wykonanie nie trzeba golić dużej powierzchni skóry (przewaga nad testem śródskórnym)
Wadą są częste fałszywie ujemne reakcje

DIAGNOZOWANIE ATOPII

KRYTERIA ROZPOZNAWANIA

Przyjęty jest następujący schemat rozpoznawania atopowego zapalenia skóry u psów, oparty na określeniu kryteriów głównych i pobocznych.

Jeśli stwierdzi się jednoczesne występowanie u pacjenta 3 kryteriów głównych i 3 pobocznych, można rozpoznać atopię.

Kryteria główne (wg Wilemsa) to:

Świąd
Zmiany umiejscowione na łapach i twarzy
Liszajowacenie skóry w okolicy nadgarstków
Przewlekły przebieg choroby
Charakter rodzinny choroby
Rasa predysponowana

Kryteria poboczne:

Początek zmian przed 3 rokiem życia
Rumień okolicy twarzy i zapalenie warg
Zapalenie spojówek
Powierzchowne ropne zapalenie skóry
Nadpotliwość
Pozytywna odpowiedź na testy śródskórne
Wzrost poziomów specyficznych IgGd
Wzrost aktywności specyficznej IgE

ŚRÓDSKÓRNY TEST ALERGICZNY (IDST)

Śródskórne podanie małej ilości alergenów testowych i pomiar uformowanych bąbli
Najbardziej dokładna metoda identyfikacji drażniących alergenów w celu możliwego uniknięcia albo włączenia zalecanej immunoterapii
Wyniki często są trudne do interpretacji

ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE

Biopsja skóry: może pomóc w wykluczeniu innych chorób
Zmiany histologiczne skóry : akantoliza, złożone z jednojądrzastych komórek powierzchowne około naczyniowe zapalenie skóry, metaplazja gruczołów łojowych i wtórne powierzchowne ropne zapalenie skóry

LECZENIE PSÓW Z ATOPIĄ

POSTĘPOWANIE:

Ambulatoryjne

AKTYWNOŚĆ:

W miarę możliwości należy unikać drażniących alergenów

DIETA:

W niektórych przypadkach korzystny jest dodatek Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych (NKT)

Informacje dla właściciela

Choroba jest postępująca
Rzadko dochodzi do reemisji i jest to choroba nieuleczalna
Niektóre formy terapii mogą być niezbędne do końca życia

LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

LEKI Z WYBORU

Immunoterapia (odczulanie):

Podawanie (zwykle w iniekcjach s.c.) pacjentom stopniowo zwiększających dawek właściwego alergenu w celu ograniczenia ich wrażliwości
Wybór alergenów powinien być oparty na wynikach testów alergicznych
Terapia ta jest wskazana, gdy pożądane jest unikanie lub ograniczenie ilości glikokortykosteroidów wymaganych do kontroli objawów, kiedy objawy trwają dłużej niż 4-6 miesięcy w roku, albo w przypadku nieskutecznej terapii niesteroidowej
Powodzenie w ograniczeniu świądu u 60-80 % psów
Reakcja jest zazwyczaj powolna, często wymagająca 3-6 miesięcy, aż do roku

Glikokortykosteroidy (GKS):

Mogą być podawane w celu krótkotrwałej ulgi i przełamania cyklu swędzenia i drapania
U psów należy ograniczyć podawanie do najmniejszej dawki, która odpowiednio kontroluje świąd
Najlepszy efekt daje: prednizolon (0,5-1,0 mg/kg s.c albo i.m.); prednizon albo metyloprednizon w tabletkach (0,2-0,5 mg/kg p.o. co 48 godz.)
U psów należy unikać podawania iniekcyjnych glikokortykosteroidów o przedłużonym czasie działania

Leki przeciwhistaminowe:

Mniej skuteczne niż glikokortykosteroidy
Skuteczność jako jedynego leczenia prawdopodobnie waha się w zakresie 10-20%
Mogą działać synergistycznie z dodatkiem NKT
Pomagają zredukować ilość podawanych kortykosteroidów
Psy: hydroksyzyna (1-2 mg/kg p.o. co 8 godz.), chlorfeniramina (0,2-0,4 mg/kg p.o. co 12 godz.), difenhydramina (2,2 mg/kg p.o. co 8 godz), klemastyna (0,04-0,1 mg/kg p.o. co 12 godz.)

ŚRODKI OSTROŻNOŚCI

Glikokortykosteroidy należy stosować rozsądnie u psów w celu uniknięcia jatrogennej nadczynności kory nadnerczy i związanych z nią problemów, zaostrzenia ropnego zapalenia skóry i wystąpienia nużycy
Leki przeciwhistaminowe mogą wywoływać senność, brak łaknienia, wymioty, biegunkę i nawet nasilenie świądu. Ostrożnie stosować u pacjentów z niemiarowością serca

PRZECIWWSKAZANIA

Ciąża jest przeciwwskazaniem dla GKS i antyhistaminowych

FARMAKOTERAPIA ALTERNATYWNA

Korzystne działanie mogą mieć częste kąpiele w chłodnej wodzie z dodatkiem szamponów przeciwświądowych
U niektórych psów pozytywny efekt daje wprowadzenie do diety dodatku wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 i omega-3 (stosunek 5:1)
Przeciwświądowo sprawdzają się u psów trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne: doksepina 1,0-2,0 mg/kg p.o. co 12 godz, amitryptylina 1,0-2,0 mg/kg p.o. co 12 godzin. Mechanizm działania jest nieznany
Cyklosporyna (Neoral) 5 mg/kg/dzień jest skuteczna w kontrolowaniu świądu związanego z alergicznym zapaleniem skóry Lek należy podawać na czczo (2 godz. przed lub po jedzeniu)
Miejscowo w celu kontroli świądu, na duże powierzchnie ciała można stosować 0,15% triamcinolonu w sprayu lub preparat zawierający połączenie ceramidów, kwasów tłuszczowych i cholesterolu Allerderm Virbac. Zaleta to minimalne skutki uboczne

ROKOWANIE I PRZEBIEG CHOROBY

DALSZA OBSERWACJA I MONITOROWANIE LECZENIA:

Badanie kontrolne należy przeprowadzać co 2-8 tygodni
Monitorowanie świądu, samookaleczeń, ropnego zapalenia skóry i niekorzystnych reakcji na leki
Należy wykonywać regularne badania laboratoryjne: morfologia, biochemia, badanie moczu co 6-12 miesięcy (zwłaszcza podczas leczenia GKS)

ZAPOBIEGANIE:

Unikanie narażania zwierzęcia na rozpoznane alergeny
Ograniczenie innych źródeł świądu (np. pcheł, nadwrażliwości pokarmowej i wtórnych zakażeń skóry)

SPODZIEWANY PRZEBIEG CHOROBY I POWIKŁANIA:

Niezagrażająca życiu, chyba że nieuleczalny świąd prowadzi do eutanazji
Gdy nieleczona, zwiększa się intensywność świądu i czas trwania objawów jest dłuższy z każdym rokiem życia zwierzęcia
W rzadkich przypadkach ustępuje samoistnie

Atopia – czyli pies się drapie